Tarihteki İlk Türk Devletleri

Asya Hun (Büyük Hun) Devleti:

• Merkez Ötügen olmak üzere Orhun ve Selenga nehirleri çevresinde kuruldu.
• Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Teoman'dır.
• Çinlilere karşı seferler yaptılar, Çinliler de bu seferleri durdurmak için Çin Seddi'ni yapmak zorunda kalmışlardır.
• Teoman'ın oğlu Meta Han döneminde; diğer Türk devletlerine de örnek olacak "onluk sistem"e dayalı ilk düzenli Türk ordusu kuruldu.
• Asya Hun Devleti'nin Yıkılışı
• Mete Han'ın ölümünden sonra oğulları ülkeyi iyi yönetemediler.
• Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi zayıflattı.
• İpek Yolu'nun Çin kontolüne geçmesi nedeniyle Hun ekonomisi bozuldu.
• Artan Çin baskısı nedeniyle ülke iyice zayıflayarak Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı.

 

Avrupa Hun Devleti:

• M.S. 400'lerde başkent Etzelburg olmak üzere  kurulmuştur. Bu sırada Avrupa Hun  Devleti hükümdarı Balamir'di.
• Avrupa Hunları'nın en ünlü hükümdarı Attila'dır.
• Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans) üzerine yürüdü ve onları vergiye bağladı.
• 451 yılında Batı Roma İmparatorluğu üzerine ve 452 yılında da İtalya üzerine iki büyük sefer yapmışlardır.

Göktürk Devleti:

• 552'de Avarlar'a karşı isyan ederek, Bumin Kağan önderliğinde Ötügen merkez olmak üzere kurulmuştur.
• Tarihte Türk ismini devlet isimlerinde kullanan ilk topluluktur.
• Bumin Kağan'ın yerine geçen Mukan Kağan zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı.
• İstemi Yabgu döneminde Bizans ile Sasani Devleti'ne karşı büyük mücadeleler yapıldı.
• Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldı.
• NOT : Bu dönemde İpek Yolu, Göktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir. İlk Türk-Bizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur . Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir.

II. Göktürk (Kutluk) Devleti:

• 682 yılında Kutluk Kağan önderliğinde kuruldu.
• Ünlü hükümdarları Bilge Kağan döneminde,Kardeşi Kültigin ve vezirleri Tonyukuk ile birlikte, en parlak dönemlerini yaşadılar.
• Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayarak Basmil, Karluk ve Uygurlar'ın isyanı sonucu yıkıldılar.
• NOT : Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı olarak kabul edilen Orhun yazıtları bu dönemde yazılmıştır. Bu yazıtlarda Göktürk Tarihi ve Türk Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir.

Uygur Devleti:

• Yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur.
• Budizm ve Maniheizm'i benimsemişlerdir.
• Çin'den sonra matbaayı geliştirerek ikinci kez kullanmış ve hareketli harfleri icat etmişlerdir.
• 840 yılında Kırgız Türkleri tarafından yıkıldılar.
• NOT: Budizm ve Maniheizm Uygurların hem mimari alanında hem de savaşçı özelliklerini kaybetmelerinde etkili olmuştur.
• Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğollar'ın eline geçmesine neden olmuşlardır. Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır.